Nhiều năm liền, nền phim hoạt hình của điện ảnh Pháp tỏ ra lép vế trước phim hoạt hình Mỹ. Năm 1998, phim hoạt hình 2D Kirikou & bà phù thủy xuất hiện tại Pháp đã chinh phục khán giả của đất nước này. 8 năm sau, trước áp lực và tình yêu của công chúng dành cho Kirikou, Kirikou 2 (Kirikou và bầy mãnh thú) ra đời tiếp tục thành công vang dội. Nhân vật cậu bé châu Phi Kirikou đã làm hồi sinh nền phim hoạt hình Pháp.

Điều bất ngờ thú vị là bộ phim Kirikou 2 đã được thực hiện tại Việt Nam với hầu hết nghệ sĩ là các họa sĩ người Việt, thông qua một công ty của Pháp là Armada (trụ sở tại TPHCM). Ông Olivier Reynal, giám sát sản xuất bộ phim, đã nhận xét về ê kíp sản xuất người Việt này như sau: Hơn 60 nghệ sĩ nước các bạn đã làm việc say mê để góp phần mang lại thành công cho bộ phim. Chúng tôi chỉ có thể nói họ là một tập thể gắn kết, chịu khó, học hỏi và tiếp thu những kỹ thuật rất nhanh. Ở Pháp hiện nay khó có một êkíp đầy đủ, toàn diện như vậy.

Họa sĩ Nguyễn Phương Hoa là một trong những thành viên chủ chốt ở công ty Armada ấy.

Đậu Lém Phiêu lưu ký là chương trình được thiết kế dưới dạng trò chơi, hay có thể gọi là một phim hoạt hình có tương tác giúp trẻ em cấp 1 học toán. Tôi bắt gặp tên Nguyễn Phương Hoa và Nguyễn Hoàng Huy trong danh sách họa sĩ của phần mềm này. Tôi tìm đến Phương Hoa để hiểu thêm về mối liên quan giữa những bộ phim hoạt hình nổi tiếng của Pháp và phần mềm hoạt hình – giáo dục cho trẻ em Việt Nam, dưới đôi tay của người họa sĩ Việt.

Hiện nay Phương Hoa vẫn đang làm việc tại Armada Việt Nam, chị đang cùng ê kíp ở đây thực hiện loạt phim hoạt hình Oggy (series phim hoạt hình thiếu nhi rất nổi tiếng về chú mèo béo Oggy và lũ gián, thu hút rất đông khán giả nhí trên toàn thế giới, được chiếu trên kênh Disney). Làm việc đúng chuyên môn, trong một tập thể tốt, thiết bị hiện đại, sản phẩm làm ra ngang tầm thế giới và được đánh giá cao, thu nhập xứng đáng – có lẽ bạn cũng đoán được là Phương Hoa hài lòng với công việc hiện tại.

Phương Hoa cũng xác nhận với tôi như vậy, và tôi đặt câu hỏi:

• Nghe nói rằng trong thời gian thực hiện Đậu Lém phiêu lưu ký, có lúc vì quá bận rộn Phương Hoa vẽ không kịp, nên người chủ trì đề tài là anh Phạm Thùy Nhân có đề nghị thay bằng người khác. Phương Hoa đã... khóc sướt mướt. Sao lại thế? Tham công tiếc việc à? Làm họa sĩ phim hoạt hình cho Pháp không thú vị hơn làm phần mềm hoạt hình cho trẻ em Việt Nam sao?

Thoáng chút bẽn lẽn, Phương Hoa tâm sự:

Đậu Lém là công trình tâm huyết ấp ủ rất lâu không chỉ của Hoa mà của cả tập thể anh à. Với mong muốn tạo ra một phần mềm giáo dục cho học sinh cấp 1 đạt được sự hấp dẫn với trẻ thơ, nhóm Phạm Thùy Nhân đã chăm chút từ kịch bản đến hình ảnh, lồng tiếng. Bản thân Hoa là người tạo hình ra nhân vật chính Đậu Lém. Chú bé Đậu Lém như đứa con mình sinh ra, nay lại đem cho người khác nuôi, bảo sao không... khóc, hả anh?

Cuối cùng thì nước mắt của phụ nữ - Người Mẹ đã thắng, bà mẹ Phương Hoa đã được chăm nom cho đứa con Đậu Lém của mình trong suốt cuộc phiêu lưu của cậu bé. Tôi hỏi Phương Hoa tại sao là Đậu Lém mà không là cái gì khác, và quá trình tạo hình Đậu Lém như thế nào.

Khi quyết định biên soạn một phần mềm học toán cho học sinh cấp 1, vấn đề quan trọng là xây dựng nhân vật. Nhân vật hoạt hình thì thế giới có nhiều. Như ở Armanda có chú bé Kirikou, mèo Oggy, Walt Disney có mèo Tom, chuột Jerry, hoặc Mickey, Donald... , các phim hoạt hình khác thì có thỏ, cáo... Sau nhiều lần bàn luận, với sự đề nghị của Hoa, nhóm đã chọn hạt đậu phộng. Đậu thì có nhiều loại đậu như đậu xanh, đậu nành anh ạ, nhưng hạt đậu phộng có lớp vỏ ở ngoài như chiếc áo giáp, cơi lên trên thành chiếc nón lá, rất thú vị. Lém là tên của hạt đậu, chú bé đậu phộng lém lỉnh, gọi tắt là Đậu Lém.

Để tạo hình Đậu Lém, Hoa đã mua 2 lon đậu phộng, bóc vỏ từng “chú” ra ngắm nghía để hình dung ra nên nhân cách hóa như thế nào cho dễ thương. Bóc vỏ và ngắm xong thì... ăn. Phải đầy một bụng đậu phộng mới ra được Đậu Lém đó.

Tôi cười: May quá! Nhân vật chính là hạt đậu phộng chứ nếu là hạt tiêu thì chắc... Còn các nhân vật khác thì sao? Mình sáng tạo ra hay mượn từ các bộ phim hoạt hình khác?

• Ồ không, tất cả các nhân vật mình đều sáng tạo ra chứ. Thuần Việt cả đó anh ạ, không sao chép từ nơi khác đâu. 

• Và tất cả đều do Hoa tạo hình? 

• Ơ, Hoa chỉ tạo hình những nhân vật hiền thôi, như Đậu Lém, chị Ong Xanh, thằng Giun đất... còn nhân vật ác ác như gã Bọ xít thì... anh Huy vẽ ạ (cười)

Tôi hỏi: Tại sao công việc tại Armanda đang tốt và chiếm nhiều thời gian như vậy Hoa lại còn bỏ công sức ra làm Đậu Lém? Cảm xúc khi hoàn thành một sản phẩm cho Pháp và một sản phẩm cho trẻ em Việt Nam khác nhau ra sao?

Cảm xúc khác nhau nhiều anh ạ. Khi làm xong một bộ phim hoạt hình cho Pháp mình cảm thấy hãnh diện, vì khả năng của người Việt đủ vươn tới tầm cao thế giới, sản phẩm mình làm ra được cả thế giới thưởng thức. Tuy nhiên đó là mình làm gia công, kịch bản, đạo diễn, v.v... là của người ta, và sản phẩm ấy không phải của người Việt, làm ra cho trẻ em Việt. Còn khi làm ra sản phẩm cho trẻ em Việt Nam thì hạnh phúc lắm anh ạ. Bàn tay, khối óc của người Việt làm ra sản phẩm Việt, cho trẻ em Việt sử dụng. Vui nào hơn?

Hoa kể chuyện này cho anh nghe nhé: Có một chú bé mới 3 tuổi thôi nhưng đã tập tành chơi Đậu Lém rồi. Một hôm, chú bé thấy bà bán đậu phộng đội thúng đi bán, bé reo lên với mẹ: A, Đậu Lém kìa mẹ! Nhân vật do mình tạo nên đã đi vào lòng bé thơ, thích lắm anh ạ.

Tôi hỏi: Nếu bây giờ cho đánh đổi, thay vì làm phim hoạt hình cho một công ty nước ngoài như hiện nay với việc làm toàn thời gian cho một công ty phần mềm Việt Nam thì Hoa chọn cái nào?

Phương Hoa trầm ngâm suy nghĩ một lúc lâu rồi nói: 

• Khó trả lời lắm anh ạ, cả về tình lẫn về lý. Về tình, mình yêu trẻ em Việt và muốn dốc hết lòng hết sức cho các em, nhưng mình cũng phải biết ơn công ty nước ngoài đã tạo điều kiện cho mình học hỏi, nâng cao trình độ và phải đền trả cho trọn nghĩa. Về lý, cuộc sống người nghệ sĩ cũng cần có cơm áo gạo tiền, mà quả thật các công ty Việt Nam khó lòng trả lương cho mình cao như nước ngoài, đã vậy các sản phẩm phần mềm lại thường xuyên bị sao chép trái phép...

Vậy mong ước của Phương Hoa bây giờ là gì? 

• Không chỉ riêng Hoa, mà Hoa nghĩ rằng rất nhiều các bạn họa sĩ, nghệ sĩ khác đều có chung một mong ước: Có điều kiện để nâng cao trình độ, có cuộc sống ổn định để đem hết tâm huyết của mình tạo nên các sản phẩm tuyệt vời cho trẻ em Việt Nam. Ước mong các phụ huynh, các bé sẽ dang tay đón nhận những sản phẩm ấy với tấm lòng yêu mến thân thương, để chúng ta cùng nhau xây dựng một thế hệ trẻ em thông minh, yêu đời, tận hưởng được những điều tốt đẹp của thế giới này.

Phụ nữ thường mau nước mắt. Buồn khóc, vui cũng khóc. Mùa Xuân đến, tôi chúc Phương Hoa sẽ... khóc. Không phải khóc vì... không được vẽ Đậu Lém, mà khóc vì sung sướng khi thấy các bé say mê chú Đậu Lém của mình, học giỏi hơn nhờ dùng phần mềm học toán Đậu Lém phiêu lưu ký. Các bạn có chúc giống tôi không?

Báo eChip Xuân 2012

Bảy

To con, tóc để dài ngang lưng, râu dài mí ngực, thoạt nhìn tưởng như một tay anh chị dữ dằn nào đó. Thế nhưng nhìn kỹ thì mặt anh hiền queo, thậm chí có vẻ buồn buồn nữa, giống như một... lão nông đang bị thất mùa!

Bảy từ Bình Thạnh phóng xe lên Biên Hòa thăm anh em Hai Ẩu. Ba anh em (gồm 2 người tí hon và 1 người khổng lồ) ngồi uống cafe bên bờ sông Đồng Nai.

Đất Biên Hòa không xa lạ gì với Bảy vì ngày xưa anh đã học tại trường Mỹ thuật Đồng Nai mấy năm trời. Sinh ra ở Mộc Châu - Sơn La, rồi vào Nam sống ở Đà Lạt, sau đó chuyển qua Nha Trang. Năm 1988 Bảy đậu vào khoa Vật lý trường Đại học Đà Lạt, thế nhưng anh không học đại học mà lại mò vô tận Biên Hòa học trung cấp mỹ thuật, chỉ vì thích vẽ! Thuở đi học hàn vi ấy, Bảy đã cùng Dương Quốc Định (là nhiếp ảnh gia Dương Quốc Định hiện giờ rất nổi tiếng đấy!) đi vẽ áo dài để kiếm sống.

Thế rồi mấy năm sau, Bảy tiếp tục theo học tại Đại học Mỹ thuật TPHCM, khoa hội họa.

• Ủa, Bảy đâu có học làm phim hoạt hình bao giờ đâu, sao bây giờ làm giảng viên đại học cho môn này tại trường Hồng Bàng? Lại hướng dẫn tốt nghiệp cho sinh viên làm một phim ngắn xuất sắc được khen nức nở vậy? (xem bài này)
  

• Dạ, em dạy ngành phim hoạt hình 3D, khoa đồ họa công nghiệp ở trường ĐH Hồng Bàng từ năm 2008. Dạy ở trường 4 buổi một tuần, còn lại là dạy sô ở nhà và làm sô kiếm tiền. Các bạn trong nhóm Colory làm phim Dưới bóng cây là học trò em ở nhà và ở trường luôn đó!

• Ái chà, dạy bi nhiêu tiền một tháng? Học bi nhiêu lâu xong?

• Dà, có 500 ngàn mỗi đứa một tháng hà. Các bạn đó học 1 năm, vị chi là hết 6 triệu mỗi người.

• Rẻ vậy à? Nếu Hai Ẩu bắt mối kiếm học trò cho Bảy dạy thì chia cho Hai Ẩu bao nhiêu phần trăm?

• Hi hi hi, anh Hai hỏi kỳ quá...

• Thôi, quay trở lại câu hỏi hồi nãy. Bảy học hội họa ở trung cấp và đại học chớ có học làm phim hoạt hình hồi nào mà dám đi dạy người ta.

Bé bự Bảy chỉ qua Phạm Thùy Nhân và nói:

• Tại anh Thùy Nhân (anh Sáu) này nè.Hồi năm 2001 ảnh làm đĩa CD học tiếng Anh cho con nít là English Kiddies. Ảnh rủ Bảy cùng làm với tư cách là họa sĩ. Hồi đó Bảy chỉ biết vẽ thôi chớ đâu biết vi tính hay hoạt hình là cái giống gì! Làm đĩa cho con nít thì phải có hình ảnh sống động, chuyển động được. Mà đã muốn làm thì phải làm tới bến, vậy nên cả nhóm quyết định là làm hoạt hình 3D luôn!

• Hổng biết gì hết mà sao làm trời!

• Dạ thì bò ra học. Thời đó người ta làm phim hoạt hình 3D bằng phần mềm 3D Max. Đầu tiên mình cũng làm vậy, nhưng sau đó thấy Maya hay hơn nên chuyển hẳn qua Maya. Nhóm bắt đầu nghiên cứu Maya từ đầu năm 2002 cho tới giờ luôn!

• Vậy là Bảy bị Sáu dụ dỗ? Từ đó tới nay cũng gần chục năm rồi, Bảy và Sáu đã làm được những gì?

• Cũng hơi hơi nhiều a. Đầu tiên là bộ đĩa English Kiddies. Sau đó là bộ phim hoạt hình 3D Câu chuyện nhỏ dễ thương đoạt huy chương Bạc phim ngắn toàn quốc năm 2004. Phim tuyên truyền về An toàn giao thông (30 tập) phát trên HTV7...

• Cũng nhiều à nha. Hiện giờ làm gì?
  

• Thì anh Hai biết rồi đó. Đào tạo ra nhóm Colory làm được phim Dưới bóng cây nổi tiếng cả nước. À, còn phim Kỷ vật của một nhóm khác cũng hay lắm đó, anh Hai coi chưa?

• Ừa phải. Vì tương lai mai sau, vì sự nghiệp phim hoạt hình Việt Nam là tốt rồi. Nhưng sản phẩm cụ thể của cá nhân Bảy thì là gì?

• À quên, phải nhắc đến bộ đĩa Học cùng Bi do anh Sáu đây làm ra. Đĩa theo chương trình sách giáo khoa, nhưng học một cách sinh động qua phim hoạt hình 3D. Đĩa do nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cấp phép và đang bán rộng rãi ở các nhà sách toàn quốc đó anh Hai.

• Dẫy na? Sắp tới còn làm gì nữa hông?

• Còn chớ, còn nhiều lắm vì Bảy còn trẻ mà, đâu có... già như anh Hai! Chuyện đó nói sau, nói trước bước không tới!

• Nè, Bảy cho số điện thoại và địa chỉ email đi.

• Chi vậy anh Hai?

• Để Hai Ẩu công bố lên mạng. Có ai liên lạc với Bảy để làm gì đó hoặc đăng ký học thì nhớ chi tiền cò cho anh Hai nhe.

• Dạ ok anh Hai. Thông tin liên lạc của Bảy là:

Tôi biết cậu ta đang thực hiện trách nhiệm của mình là phục vụ khách hàng cho tốt. Cậu ta phải quan sát một cách khéo léo, sao cho khách hàng không có cảm giác là mình đang bị theo dõi, nhưng vẫn có thể đoán được kịp lúc và chính xác khách đang cần gì. Khi nào thì cần dọn bát đĩa cho khách, khi nào khách cần thức uống, hoặc bất cứ nhu cầu nào khác thì cậu ta sẽ có mặt ngay tại bàn để phục vụ mà không đợi khách phải gọi.

Đó chính là chất lượng dịch vụ, là sự phục vụ.

Nếu dịch vụ - sự phục vụ ở bệnh viện là làm cho người ta hết khổ (hết bệnh), thì dịch vụ - sự phục vụ ở khách sạn – nhà hàng là làm cho người ta sướng.

Suy ra rằng, nếu đã có bệnh viện máy tính để chữa bệnh cho máy tính thì cũng nên có resort máy tính để làm cho máy tính... sướng. Dĩ nhiên là không phải mang máy tính đi... tắm biển, hoặc đi đổi gió ở Đà Lạt mà là bảo trì máy tính và hệ thống mạng (kiểm tra, hiệu chỉnh máy tính để được vận hành tốt khi máy tính chưa hư, để máy hoạt động ổn định hiệu quả hơn), cung cấp phụ liệu (mực in, giấy in...) kịp thời, đúng chủng loại và tận nơi khi khách hàng cần đến (mà không cần khách phải gọi, và không cần khách phải giải thích chủng loại mực, giấy...) và vô số dịch vụ cần thiết khác để người sử dụng hệ thống máy tính luôn cảm thấy thoải mái, an tâm trong công việc.

Và dĩ nhiên, vấn đề chính là chất lượng phục vụ phù hợp với đối tượng, chứ không phải chỉ là hình thức (mặc áo blouse cho giống bác sĩ, mặc áo bồi bàn cho giống ở nhà hàng...).

Tôi đang miên man suy nghĩ thì cậu phục vụ đã đến bên cạnh, hỏi: Anh dùng trà hay cà phê ạ?

Tôi xin một tách cà phê. Cậu ta lịch sự rót cho tôi một tách cà phê. Cậu ngần ngừ chưa muốn đi, dường như muốn hỏi thêm gì đó. Tôi giương mắt nhìn, cậu ta rụt rè hỏi: Đoàn mình là của Công ty Intel, chuyên về máy tính phải không ạ?

Tôi gật đầu.

Cậu ta mạnh dạn bắt chuyện: Em tốt nghiệp kỹ thuật viên máy tính, trước đây cũng làm việc trong ngành này ạ. Em thích lĩnh vực máy tính lắm.

Tôi cảm thấy thú vị và trò chuyện với cậu hồi lâu.

Tôi không hiểu vì lý do gì đang làm việc trong ngành máy tính, cậu ta lại chuyển thành người phục vụ bàn. Vì luơng kỹ thuật viên máy tính thấp hơn... lương phục vụ bàn ở một resort cao cấp? Vì cậu ta không đủ năng lực theo nghề? Hay vì lý do nào khác?

Cho dù là lý do nào đi nữa, tôi tin là với niềm đam mê tin học sẽ có một ngày cậu phục vụ bàn này trở lại với ngành máy tính. Và lúc bấy giờ những kinh nghiệm mà cậu ta có được trong thời gian làm việc ở đây sẽ rất hữu ích cho người kỹ thuật viên máy tính. Đó là sự quan tâm đến khách hàng một cách chu đáo và khéo léo.

Như tên gọi tiếng Anh của người bồi bàn là waiter – kẻ đợi chờ, tin rằng cậu sẽ chờ đợi được đến một ngày làm một người kỹ thuật viên máy tính tốt nhất, đáp ứng tốt nhất nhu cầu của người sử dụng. 

___

Hai Ẩu (eChip - tháng 11/2007)

Cà phê Tùng - Đà Lạt

Hè năm ngoái, cha con tôi đi Đà Lạt.

Tôi đọc ở đâu đó nói rằng quán cà phê Tùng ở khu Hòa Bình (Đà Lạt) là nơi Trịnh Công Sơn đã từng lui tới, và cũng là nơi ông đã lần đầu tiên gặp ca sĩ Khánh Ly. Cậu con nhỏ của tôi - vốn say mê nhạc Trịnh và giọng ca Khánh Ly - không thể nào bỏ qua một địa điểm đầy ấn tượng như vậy. Thế là chúng tôi tìm đến cà phê Tùng, nơi của một thời.

 - Anh có người quen ở đó à?

 - Không. Sao lại hỏi vậy?

- Vì ở đó thường lắm, đến để làm gì?

Đúng là quán cà phê thường thật, nếu không muốn nói là hơi chán.

Tôi đã đến. Không phải để thưởng thức cà phê. Không phải để tận hưởng không gian. Bởi vì tất cả những điều đó đều bình thường, có phần nhạt nhẽo.

Tôi tận hưởng thời gian, một thời xa xăm còn phảng phất.

Cà phê Lâm - Hà Nội

Đêm, tôi nài nỉ người bạn Hà Nội đưa tôi đến đấy cho biết. Bạn cười, đồng ý, nhưng cho biết mặc dù là dân Hà Nội nhưng bạn chưa bao giờ đến đây.

Quán cà phê nhỏ xíu (so với các quán ở Sài Gòn như Windows, Ân Nam, Cõi riêng...), những cái bàn nhỏ xíu, những cái ghế đẩu nhỏ xíu trong một không gian tối tăm.

Cà phê cũng không phải là ngon đối với dân ghiền cà phê như tôi.

Tóm lại là không có gì hấp dẫn, không có gì đặc biệt, ngoại trừ... dĩ vãng!

Ngọc Phát Riverside là một điểm thư giãn khá lý thú ở thành phố Biên Hòa, với quán cà phê, nhà hàng ven sông,...

Thế nhưng điều tôi muốn giới thiệu với các bạn ở đây không phải là Ngọc Phát, mà là một ngôi chùa mà bạn sẽ đi ngang qua trước khi đến Ngọc Phát Riverside.