Đồng chí Phùng Chí Kiên. Ảnh tư liệu

Tháng 8/2008, Bộ Quốc phòng phối hợp với Tỉnh ủy Nghệ An tổ chức Hội thảo “Đồng chí Phùng Chí Kiên, một người Cộng sản kiên cường, một nhà lãnh đạo cách mạng tiền bối xuất sắc, chính trị, quân sự song toàn”. Trong bức thư gửi về Hội thảo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: “Đồng chí Phùng Chí Kiên là một trong những cán bộ lãnh đạo tiền bối đã có công lao to lớn đối với Đảng ta, Quân đội ta, không chỉ về mặt tổ chức mà cả về đường lối cách mạng…”.

Những đánh giá đầy trân trọng của “người anh Cả” của Quân đội nhân dân Việt Nam đã làm sáng rõ nhân cách, những cống hiến hy sinh cao cả của đồng chí Phùng Chí Kiên cho Tổ quốc trong những ngày lửa cách mạng đang tỏa sáng, ý chí đấu tranh giành độc lập tự do trỗi dậy mạnh mẽ. Chính điều này đòi hỏi lịch sử hôm nay cần tìm hiểu, nhìn nhận, đánh giá đúng mức công lao của vị tướng đầu tiên giai đoạn tiền vũ trang khởi nghĩa này.

Một góc quê hương Diễn Châu hôm nay. Ảnh: Hồ Nhật Thanh

Sinh ra và lớn lên ở một vùng quê nghèo giàu truyền thống yêu nước, cách mạng ở thôn Mỹ Quan Thượng, tổng Vạn Phần nay là xã Diễn Yên, huyện Diễn Châu (Nghệ An), tên khai sinh của đồng chí Phùng Chí Kiên là Nguyễn Vĩ, sinh ngày 18/5/1901, bố là Nguyễn Khoản. Thấy con có tư chất thông minh, ham học hỏi, ông Nguyễn Khoản đã cho học chữ Quốc ngữ, chữ Nho. Năm 14 tuổi đỗ bằng Sơ học yếu lược, tinh thông chữ Hán. Vào tuổi 17 tham gia Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, bí mật sang Quảng Châu, Trung Quốc dự lớp Huấn luyện chính trị do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tổ chức, giảng dạy.

Du kích tham gia cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, tháng 9/1940. Ảnh tư liệu

Tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 (5/1941) ở Khuổi Nậm, Pác Bó, đồng chí Phùng Chí Kiên tiếp tục được bầu vào Ban chấp hành Trung ương, phụ trách quân sự, và được cử về căn cứ Bắc Sơn chỉ huy Cứu quốc quân, xây dựng lực lượng vũ trang chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa.

Việc cử đồng chí Phùng Chí Kiên về Bắc Sơn là để thực hiện bước chuyển quan trọng trong đường lối cách mạng của Đảng với việc đặt vấn đề giải phóng dân tộc lên hàng đầu, xác định rõ hai nhiệm vụ cấp bách và quan trọng là thành lập “Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh” (gọi tắt là Việt Minh) và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân. Nhiệm vụ này được đặt lên vai đồng chí bởi như lời Bác trước lúc tiễn đồng chí lên đường: “Xa Phùng Chí Kiên lúc này là điều Bác không muốn nhưng nhiệm vụ cách mạng cần sự góp sức, góp tài của một người cán bộ quân sự xuất sắc được Đảng đào tạo lâu dài ” (Tiểu thuyết lịch sử “Mặt trời Pác Bó” - Hoàng Quảng Uyên).

Và, trên mảnh đất biên cương đầy ân tình ân nghĩa này, ông đã hy sinh khi tuổi đời mới 40, tài năng vào độ chín, sức lực còn tràn trề, kiến thức và kinh nghiệm chỉ huy, lãnh đạo được trang bị đủ đầy… Ông được Bác Hồ đề nghị Hội đồng Chính phủ ký Sắc lệnh số 89/SL ngày 23/9/1947 truy phong quân hàm cấp tướng.

Một hạng mục thuộc Khu Tưởng niệm đồng chí Phùng Chí Kiên tại huyện Diễn Châu. Ảnh tư liệu: Tiến Hùng

Phùng Chí Kiên đã cống hiến cả tuổi thanh xuân, hy sinh thân mình để thực hiện sứ mệnh cao cả mà Tổ quốc và Nhân dân tin tưởng giao phó. Với vai trò một người chỉ huy xuất sắc của lực lượng Cứu quốc quân hùng mạnh, để bảo toàn lực lượng, bảo toàn tính mạng cho bà con quanh vùng căn cứ Bắc Sơn, ông đã quyết định phá vây, rút quân lên biên giới khi kẻ địch huy động hơn 4 ngàn binh lính bao vây quyết tiêu diệt căn cứ, quét sạch những hạt giống vũ trang, mối họa cho chúng sau này. Trên đường rút quân, cánh của ông bị địch phát hiện, bủa vây tứ phía, ông quyết định đi sau chặn hậu, lôi kéo hỏa lực về phía mình, chiến đấu đến viên đạn cuối cùng. Chỉ mình ông và đồng chí Chính trị viên Lương Văn Chi bị thương, sa vào tay giặc, sau đó bị chúng sát hại, còn những chiến sỹ khác rút lui an toàn, trong đó có những tên tuổi trở thành những tướng lĩnh, sĩ quan, cán bộ lãnh đạo xuất sắc như: Chu Văn Tấn, Đặng Văn Cáp, Hoàng Văn Thái… Sau này, Phùng Chí Kiên được Nhà nước công nhận liệt sĩ, trên quê hương Diễn Châu cũng đã hình thành Công trình Tưởng niệm mang tên Phùng Chí Kiên.

Phùng Chí Kiên không còn nhưng bản lĩnh, trí tuệ, tài thao lược của một vị tướng Quân đội Nhân dân Việt Nam vẫn là tấm gương sáng, bài học lớn cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Ông đã góp phần làm rạng rỡ thêm quê hương Nghệ An - một trong những chiếc nôi cách mạng của cả nước.

Đinh Thanh Quang

Các cổ vật được trưng bày cho thấy không chỉ sinh sống, người Việt cổ ở Hà Tĩnh đã có nền văn minh phát triển ở tất cả những thời kỳ tiền sử của nhân loại: thời đồ đá, đồ kim khí. (Trong ảnh: Nồi đất nung có niên đại 2000 - 2300 năm được phát hiện tại bãi Lòi (Nghi Xuân).

Đi lên từ thời đồ đá, kim khí, cộng đồng dân cư vùng đất núi Hồng, sông La cũng đã trải qua những biến thiên của lịch sử dân tộc từ thời Bắc thuộc cho đến các triều đại phong kiến độc lập tự chủ. (Trong ảnh: Bộ sưu tập đồ gốm từ thế kỷ VIII – X được phát hiện tại huyện Nghi Xuân).

Chuông chùa Rối phát hiện ở xã Cẩm Thịnh (Cẩm Xuyên) được đúc vào đầu thế kỷ XIV, trên thân chuông có khắc bài thơ của danh sỹ Phạm Sư Mạnh (1300 - 1384).

Cổ vật chứng minh, dấu ấn văn hóa Phật giáo phát triển rực rỡ thời Lý -Trần (thế kỷ X-XIV), trong đó, Hà Tĩnh cũng là nơi có những ngôi chùa lớn được xây dựng. Ảnh: Quai chuông chùa Rối bằng đồng, hình con rồng có hoa văn tinh xảo.

Ấn môn hạ sảnh (1377) thời vua Trần Duệ Tông là một trong 3 ấn quan trọng của cơ quan Trung ương thời bấy giờ. (Trong ảnh: bên trái là mặt ấn, bên phải là thân ấn)

Thạp gốm thời Trần, thế kỷ XIII-XIV (giữa) được sưu tầm tại huyện Thạch Hà năm 1983

Sách Hậu thần thư ký thời Lê Trung Hưng, năm 1736, chất liệu bằng đồng thau, sưu tầm tại huyện Đức Thọ năm 1977.

Bảo vật quốc gia súng thần công “Bảo Quốc an dân Đại tướng quân” năm Minh Mệnh thứ 2 (1821) được phát hiện tại vùng biển Nghi Xuân năm 2003. (Trong ảnh: 1 trong 3 khẩu súng thần công được trưng bày tại bảo tàng tỉnh)

"Mộc bản Trường học Phúc Giang” thuộc dòng họ Nguyễn Huy (Trường Lưu, Can Lộc) đã được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương có niên đại từ giữa thế kỷ XVIII.

Học sinh TP Hà Tĩnh khám phá cổ vật trưng bày tại Bảo tàng Hà Tĩnh. (Ảnh: chụp ngày 27/4/2021)

Đến nay, Bảo tàng Hà Tĩnh đã sưu tầm được gần 11.000 hiện vật, trong đó có hơn 2.000 cổ vật, 3 bảo vật quốc gia. Nhiều cổ vật quý được khai quật tại các di chỉ khảo cổ học, do cán bộ bảo tàng sưu tầm và người dân hiến tặng. Những cổ vật quý hiếm đã góp phần tạo nên nét đặc trưng của di sản văn hóa Hà Tĩnh. Đây cũng là nguồn sử liệu quan trọng cho việc nghiên cứu, tìm hiểu về văn hóa, con người Hà Tĩnh của các học giả cũng như những người quan tâm.

Dấu tích bậc thang lên quán cơm Bà Cả đầu thập niên 1960 (trong hẻm 53 Nguyễn Huệ).

Ký giả Trường Kỳ đã không ân hận khi phải trèo lên mười mấy bậc thang xi măng. Vừa bước vào quán đã nhìn thấy ngay chiếc bàn to để thức ăn, nào là đậu hũ nhồi thịt, cá chiên, thịt kho, dưa chua, trứng đúc, cà bung... và nồi canh đang sôi sùng sục, những món ông yêu thích.

Khách khứa ở đây gần như đều thuộc thành phần lao động, ngồi ăn rất thoải mái trên chiếc phản gỗ to kê sát tường. Mấy cô gái con bà chủ rất niềm nở, nhanh nhẩu thu xếp một bàn nhỏ cho hai vị khách mới. Ông gọi một tô canh mồng tơi, một đĩa cà pháo, một đĩa ốc giả ba ba, một đĩa thịt kho và một đĩa trứng đúc thịt. Cơm nóng, canh nghi ngút khói và những đĩa thức ăn thơm điếc mũi đã khiến ông và bạn không ngại ngần, ăn một mạch hết sạch mâm cơm, căng cả bụng.

Đã từ lâu, ông trải qua “những ngày tháng lêu bêu, ngày ở hotel, tối vũ trường, trưa thì cơm hàng cháo chợ” nay được bữa cơm ngon, khung cảnh gia đình, ông cảm thấy ấm lòng. Bữa cơm hương vị quê nhà đã khởi đầu nhân duyên kỳ ngộ giữa chàng lãng tử và bà chủ quán nhân hậu.

Ông Đinh Văn Viêm người làng Đồng Nhân, nơi có đền thờ Hai Bà Trưng, trước đây thuộc huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông, nay thuộc Hà Nội. Khi còn rất trẻ, ông đơn thân vào Sài Gòn lập nghiệp từ đầu thập niên 1940. Đến khi trưởng thành, là con cả, vâng lời cha mẹ, ông về quê lấy vợ là cô Hoàng Thị Túc, người cùng làng, rồi đưa vợ vào Sài Gòn sinh sống ở căn nhà trong hẻm số 53 Nguyễn Huệ từ năm 1948. Hàng xóm láng giềng quen gọi là ông bà Cả. Ông bà Cả có với nhau được 6 con gồm 4 gái, 2 trai. Một lần, ông Cả trèo lên mái nhà sửa sang, không may trượt chân ngã xuống đất thiệt mạng, để lại người vợ trẻ và đàn con thơ dại. Hơn 12 năm làm vợ, lâm vào cảnh góa bụa khi mới hơn 30 tuổi, bà Cả mở hàng cơm Bắc tại nhà từ đầu thập niên 1960, để nuôi đàn con nhỏ.

Sau vài lần đến quán rồi dần trở thành khách hàng thân quen, ký giả Trường Kỳ đã biết tên các người con lớn, cô Xuân, cô Hường, cậu Thuận và ông rất khâm phục khi biết được hoàn cảnh của bà Cả, một bà mẹ Việt Nam điển hình, cần cù, nhẫn nại, hy sinh vì đàn con. Và ngược lại, mọi người trong nhà đều quen gọi ông là “cậu Kỳ”, một vị khách đặc biệt với mái tóc dài, quần ống bó, đi giầy botine, mặc áo thun, hoàn toàn không giống những người khách quen khác.

Thấy quán chưa có tên, bảng hiệu, là người có nhiều sáng kiến, cậu Kỳ đề nghị đặt tên cho quán, một cái tên độc đáo Quán Bà Cả Đọi. Bà chủ quán tuy chẳng quan tâm đến tên tuổi, bảng hiệu nhưng cũng thắc mắc về chữ “đọi” và yêu cầu giải thích. Đọi là rách, là đói, là kiết xác, nghèo mạt rệp, cóc có địa để đi đớp hít ở những nơi có sơn hào, hải vị. Nghe vậy, bà chủ quán đôn hậu chỉ biết cười và lắc đầu, xua tay lia lịa vì sự tinh quái của vị khách trẻ. Và tất nhiên bà Cả chưa bao giờ cho kẻ tên bảng hiệu này.

Tiệm cơm Bà Cả ngày nay trên đường Tôn Thất Thiệp.

Từ “đọi” mà ký giả Trường Kỳ dùng là tiếng lóng của giới trẻ choai choai thời đó tạo ra, cũng giống như lối chat của tuổi teen thời nay, mục đích để các bậc cha mẹ không hiểu được các trao đổi của con cái với bạn bè. Cách tạo tiếng lóng thời ấy rất đơn giản, thường là đọc trại đi từ gốc. Ví dụ: đọi - đói, địa - tiền, y - áo, quởn - quần, xế - xe máy, đổng - đồng hồ, chiển - dây chuyền (vàng)… Các tiếng lóng này còn tồn tại đến giữa thập niên 1980, sau đó không thấy dùng nữa. Cái hay của ký giả Trường Kỳ là từ “đọi” ông dùng không hàm ý chê trách mà ông muốn tạo ấn tượng đặc biệt, thậm chí có người lầm tưởng đó là tên riêng, Cả Đọi.

Không dừng lại ở cách đặt tên, cậu Kỳ còn có sáng kiến trong cách quảng cáo mà ngày nay chúng ta gọi là tiếp thị rất hiệu quả. Ông gọi đó là phương thức “vô tuyến truyền tai”, rỉ tai bạn bè trong giới ca nhạc trẻ, thậm chí đặt slogan rất kích động “Không biết quán Bà Cả Đọi, không phải là dân chơi”. Thế là chỉ mấy ngày sau, hẻm 53 Nguyễn Huệ vốn yên bình, nay nhộn nhịp hẳn lên bởi sự xuất hiện những nam thanh tóc dài chấm vai, nữ tú với mini jupe cực ngắn hỏi thăm quán.

Quán cơm Bà Cả Đọi vẫn được các thực khách kể lại trên bàn tiệc với nhiều thêu dệt. Và đọng lại trong đó, ta biết được sự tương kính, tôn trọng nhau giữa vị khách và người chủ ngày ấy, nét ứng xử nhân văn của người Sài Gòn xưa.

Chiếc đỉnh lớn ghép bằng gốm sứ đặt tại Cồn Phụng. Ảnh: Bùi Thụy Đào Nguyên trên Wikipedia

Tiểu sử ông Nguyễn Thành Nam trên đỉnh. Ảnh: Bùi Thụy Đào Nguyên trên Wikipedia

Tiểu sử ông Nguyễn Thành Nam và người tạo đỉnh trên đỉnh. Ảnh: Bùi Thụy Đào Nguyên trên Wikipedia

Lời của tu sĩ khổ hạnh

NAM Nguyễn Thành

Đạo Nam được xem qua quyển sách này của đạo tâm Huỳnh Minh lược thuật sự tu khổ hạnh của đạo Nam, trước khi đem ấn tống.
Tuy chưa ghi hết đầy đủ nhưng quyển sách nhỏ này thuật lại không ngoài sự thật.
Đạo Nam lấy làm hoan hỷ.

Niên Quý Mão (1963)

Chợ Lớn, ngày 19/11/1963

(Ký tên)

Phần lược thuật cuốn sách, cũng là giới thiệu những "kỳ tích" trong đời ông Nguyễn Thành Nam như sau:

LƯỢC THUẬT

Thân thế của nhà tu khổ hạnh NGUYỄN THÀNH NAM

(tục gọi là ông ĐẠO DỪA)

• Mười bảy năm ngồi hành đạo giữa Trời
• Mười bảy năm ngồi kiết dà không nằm
• Mười bảy năm ăn toàn rau trái
• Mười bảy năm không ăn muối ăn đường
• Mười bảy năm không có tiền bạc trong người
• Mười ba năm không nói.
• Mười ba năm không tắm
• Ba năm thay một bộ đồ

Đã thực hành theo khổ hạnh Đầu Đà

Như ta thấy trong lời giới thiệu của chính ông Nguyễn Thành Nam ở trên, những nội dung này là "không ngoài sự thật".

Tui không bình luận hay nhận định gì thêm, chỉ xin post lên đây toàn bộ quyển sách do ông Huỳnh Minh biên soạn năm 1963 để các bạn đọc cho biết (click vào hình để phóng to cho dễ đọc)

Phạm Hoài Nhân